Jeśli w skład spadku wchodzą długi, lub też istnieją inne powody, dla których spadkobiercy nie chcą przyjąć spadku, mogą go odrzucić. Powinni jednak uczynić to w terminie zakreślonym przez kodeks cywilny i zachować odpowiednią formę dla swojego oświadczenia. Jak odrzucić spadek i kiedy jest to możliwe?

Jak odrzucić spadek?

Oświadczenie o odrzuceniu spadku składa się przed notariuszem lub w sądzie rejonowym, w którego okręgu znajduje się miejsce zamieszkania składającego oświadczenie. Można je złożyć również w sądzie spadku, w toku rozprawy o stwierdzenie praw do spadku.

Co powinno zawierać oświadczenie o odrzuceniu spadku?

Ważne, by w oświadczeniu znalazły się imię i nazwisko spadkodawcy, data i miejsce jego śmierci oraz miejsce jego ostatniego zamieszkania, tytuł powołania do spadku (np. testament) i oczywiście oświadczenie o odrzuceniu spadku. W oświadczeniu należy wymienić również wszystkie znane osoby, należące do kręgu spadkobierców ustawowych, jak również wszelkie testamenty, chociażby składający oświadczenie uważał je za nieważne. Koszt oświadczenia składanego przed sądem wynosi 50 zł.

Termin na odrzucenie spadku

Należy jednak pamiętać, że termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku wynosi 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o otwarciu spadku, czyli o śmierci spadkodawcy. Natomiast oświadczenie o odrzuceniu spadku złożone po terminie skutkuje przyjęciem spadku, co wiąże się z nieograniczoną odpowiedzialnością za długi spadkowe.

Do niedawna stwierdzenie nabycia spadku było możliwe wyłącznie po przeprowadzeniu rozprawy sądowej. Sąd spadku czyli sąd właściwy ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania spadkodawcy na wniosek spadkobierców wydawał postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Od 1 marca 2009r. notariusze mogą sporządzać tzw. akty poświadczenia dziedziczenia, zarówno ustawowego, jak i testamentowego (w grę wchodzi testament notarialny lub własnoręczny, wykluczony jest testament ustny). U notariusza wydanie aktu trwa znacznie szybciej niż w sądzie, ale za to jest droższe. Ponadto kolejnym utrudnieniem, czasami nie do przejścia, jest obostrzenie, by wszyscy spadkobiercy stawili się u notariusze i zgodnie złożyli poświadczyli dziedziczenie. Notariusz nie sporządzi bowiem aktu poświadczenia dziedziczenia, gdy okaże się, że między spadkobiercami jest spór o schedę, o to, kto dziedziczy i w jakich częściach. Taki spór może bowiem rozstrzygnąć tylko sąd. Podpisany przez wszystkich dziedziczących akt rejent od razu rejestruje w systemie informatycznym prowadzonym przez Krajową Radę Notarialną – w Rejestrze Aktów Poświadczenia Dziedziczenia Dopiero tak zarejestrowany ma moc prawną równą sądowemu postanowieniu o stwierdzeniu nabycia spadku.

Adwokat Anna Błach
Kancelaria Prawna w Warszawie

Z chwilą śmierci spadkodawcy, spadkobierca nabywa spadek z mocy samego prawa. Nabywa do niego prawa z dobrodziejstwem inwentarza. Możemy również przyjąć spadek wprost, aczkolwiek nie zawsze dziedziczymy tylko aktywa, ale także i długi. Odrzucenie spadku jest możliwe, aczkolwiek musimy dopełnić tylko szeregu formalności. Jeżeli spadkobierca zdecyduje się na odrzucenie spadku, wtedy nie odziedziczy żadnego majątku, ale także żadnych długów. Warto się na zdecydować, gdy zmarły zostawił długi, które przewyższają wartość zostawionego majątku. Jak odrzucić spadek i jakich formalności należy dopełnić?

Jak odrzucić spadek?

Spadek można odrzucić w ciągu sześciu miesięcy od momentu, gdy spadkobierca dowie się o swoim prawie do spadku (czyli w praktyce od momentu śmierci spadkodawcy). Aby odrzucić spadek, należy złożyć odpowiednie oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie rejonowym, który jest właściwy dla miejsca zamieszkania lub pobytu, można to także zrobić u notariusza.

Odrzucenie spadku i co dalej?

Należy jednak pamiętać o tym, że jeżeli spadkobierca odrzuci spadek, to jego udział przejdzie na dzieci. Tak więc one też muszą odrzucić spadek, by nie dziedziczyć długów. Odrzucenie spadku przez dziecko małoletnie, może nastąpić w sądzie rodzinnym i opiekuńczym, który zdecyduje, czy w imieniu dziecka, będzie mógł złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku jego przedstawiciel ustawowy.

Odrzucenie spadku a groźba lub niewiedza?

Co do zasady nie może odwołać oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku. Jednakże gdy spadkobierca składał oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku pod wpływem błędu czy groźby, lub z tych samych przyczyn nie złożył żadnego oświadczenia w wymaganym czasie, to ma prawo uchylić się od skutków niedotrzymania tego terminu. Jednak warunkiem jest udowodnienie tego przed sądem. Możliwa jest zatem zmiana postanowienia sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, w ten sposób, iż sąd wyda orzeczenie o stwierdzeniu nabycia spadku przez spadkobiercę z dobrodziejstwem inwentarza lub przez inne osoby (w przypadku odrzucenia przez spadkobiercę ustawowego).

Tak więc należy złożyć w sądzie spadku wniosek o przyjęcie oświadczenia o uchyleniu się od skutków prawnych niezłożenia oświadczeń o odrzuceniu spadku. Jednocześnie należy złożyć oświadczenia o tym czy w związku z uchyleniem się od skutków prawnych niezłożenia oświadczenia spadkowego spadkobierca ustawowy odrzuca spadek czy też przyjmiecie go z dobrodziejstwem inwentarza.

Za spadkobiercę, który zmarł przed upływem terminu złożenia oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku i nie zrobił tego przed śmiercią, prawo złożenia takiego oświadczenia mają jego spadkobiercy.

Kto może złożyć oświadczenie o odrzucenie spadku?

Oświadczenie o odrzucenie spadku może złożyć każda osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych, której przysługuje prawo do spadku. Takimi osobami są osoby pełnoletnie, które nie zostały ubezwłasnowolnione. W imieniu osób, które nie posiadają pełnej zdolności prawnej oświadczenie takie składają jego przedstawiciele ustawowi.

Skutki odrzucenia spadku

Odrzucenie spadku skutkuje tym, że spadkobiercę traktuje się jako osobę, która nie dożyła otwarcia spadku, a także następuje:

• Zmiana tytułu powołania do spadku;
• Zmiana wielkości udziałów poszczególnych spadkobierców;
• Zmiana kręgu osób, które dochodzą do dziedziczenia.  

Nasza Kancelaria Adwokacka zajmuje się prowadzeniem postępowań spadkowych. Jeżeli macie problem ze spadkiem, nie wiecie, jak przyjąć lub odrzucić spadek zapraszamy do kontaktu.

Adwokat Anna Błach
Kancelaria Prawna w Warszawie

Na odrzucenie spadku po osobie, której długi przewyższają wartość zostawionego majątku jest tylko 6 miesięcy od dnia śmierci dłużnika – spadkobiercy. W wyjątkowych przypadkach można jednak złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku po terminie. Jak napisać wniosek o odrzucenie spadku po terminie i czy w ogóle można uchylić się od świadczenia o przyjęciu spadku?

Przyjęcie spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub jego odrzucenie

Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić. Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania. Natomiast brak oświadczenia spadkobiercy w powyższym terminie jest jednoznaczny z prostym przyjęciem spadku. Gdy spadkobiercą jest osoba nie mająca pełnej zdolności do czynności prawnych albo osoba, co do której istnieje podstawa do jej całkowitego ubezwłasnowolnienia, albo osoba prawna, brak oświadczenia spadkobiercy w terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza.

Jak odrzucić spadek po terminie?

Istnieje możliwość uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku czy przyjęcia go z dobrodziejstwem inwentarza. Możliwe jest to tylko wtedy, gdy oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem i spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.

Przed sądem należy wykazać, że błąd, który może stanowić podstawę uchylenia się od skutków prawnych niezłożonego oświadczenia musi dotyczyć być istotny i musi dotyczyć treści oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku – np. błąd co do osoby spadkodawcy, co do tytułu powołania lub co do przedmiotu spadku (brak wiedzy o rzeczywistym stanie majątku spadkowego, brak wiedzy o długach spadkowych).

Należy jednak wyraźnie wskazać, iż błąd nie może być wynikiem braku staranności po stronie spadkobiercy. W postępowaniu sądowym należy zatem wykazywać brak wiedzy o długach spadkowych oraz to, że nie był on niestarannością spadkobiercy.

O tym, w jakich sytuacjach możliwe jest odrzucenie spadku po terminie wskazuje artykuł 1019 Kodeksu Cywilnego:

1§ 1. Jeżeli oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku zostało złożone pod wpływem błędu lub groźby, stosuje się przepisy o wadach oświadczenia woli z następującymi zmianami:
1) uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia powinno nastąpić przed sądem;
2) spadkobierca powinien jednocześnie oświadczyć, czy i jak spadek przyjmuje, czy też go odrzuca.
§ 2. Spadkobierca, który pod wpływem błędu lub groźby nie złożył żadnego oświadczenia w terminie, może w powyższy sposób uchylić się od skutków prawnych niezachowania terminu.
§ 3. Uchylenie się od skutków prawnych oświadczenia o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Nie jest możliwe uchylenie się od skutków niezłożenia oświadczenia o przyjęciu spadku z dobrodziejstwem inwentarza lub o odrzuceniu spadku, dlatego, że spadkobierca nie wiedział o skutkach prawnych niezłożenia oświadczenia w terminie. Nieznajomość prawa nie może bowiem stanowić podstawy do uchylenia się od skutków niezłożenia oświadczenia.

Adwokat Anna Błach
Kancelaria Prawna w Warszawie

Jeżeli zmarły zostawił po sobie same długi, albo jeśli te długi przewyższają wartość majątku, spadkobierca powinien zdecydować się na odrzucenie spadku. A co zrobić, jeśli spadkobiercą dłużnika będzie dziecko, które przed sądem występować nie może? Jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka? Co powinien zawierać wniosek o odrzucenie spadku w imieniu małoletniego?

Jak odrzucić spadek w imieniu małoletniego dziecka?

Aby odrzucić spadek, należy w ciągu 6 miesięcy od momentu śmierci spadkodawcy złożyć odpowiednie oświadczenie o odrzuceniu spadku w sądzie rejonowym, można to także zrobić u notariusza, zgodnie z prawem spadkowym. Należy jednak pamiętać o tym, że jeżeli spadkobierca odrzuci spadek, to jego udział przejdzie na dzieci. Tak więc one też muszą odrzucić spadek, by nie dziedziczyć długów. Takie oświadczenie może być złożone samodzielnie tylko przez osobę mającą pełną zdolność do czynności prawnych. W imieniu osoby niemającej pełnej zdolności do czynności prawnych np. dzieci oświadczenie składa jej przedstawiciel ustawowy (rodzic czy opiekun). W takim przypadku 6-cio miesięczny termin na złożenie oświadczenia biegnie dla dziecka od chwili, gdy jego przedstawiciel ustawowy dowiedział się o tytule powołania dziecka do spadku. Odrzucenie spadku przez małoletniego, może nastąpić tylko w sądzie rodzinnym i opiekuńczym, który decyduje, czy przedstawiciel ustawowy będzie mógł złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka. Jeśli takiej zgody rodzic nie uzyska, a mimo to złoży oświadczenie, będzie ono nieważne. Odrzucenie spadku jest bowiem czynnością przekraczającą tzw. zwykły zarząd majątkiem dziecka i dlatego do jego dokonania jest konieczna zgoda sądu rodzinnego. Dopiero po jej uzyskaniu, rodzic może zwrócić się do sądu spadku z wnioskiem o przyjęcie stosownego oświadczenia.

Art. 101 § 3 K.R.O

„Rodzice nie mogą bez zezwolenia sądu opiekuńczego dokonywać czynności przekraczających zakres zwykłego zarządu ani wyrażać zgody na dokonywanie takich czynności przez dziecko.”

Z zasady dzieci nie odpowiadają za długi całym majątkiem osobisty. Niepełnoletni spadkobierca (jeśli jego rodzice nie złożą oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka) zawsze będzie przyjmował spadek z dobrodziejstwem inwentarza. Oznacza to, że spadkobierca ponosi odpowiedzialność za długi spadkowe tylko do wartości ustalonego w spisie inwentarza masy spadkowej. Spisu inwentarza dokonuje komornik na zlecenie sądu.

Wniosek o zrzeczenie się spadku w imieniu dziecka

Wniosek o zezwolenie na odrzucenie spadku przez małoletniego powinien zawierać:

1. miejscowość i datę;
2. adres sądu rejonowego – wydział rodzinny i nieletnich według miejsca zamieszkania dziecka;
3. oznaczenie wnioskodawcy (imię, nazwisko, adres rodziców dziecka);
4. oznaczenie uczestnika postępowania (imię, nazwisko, adres małoletniego dziecka);
5. tytuł wniosku czyli : Wniosek o zezwolenie na dokonanie czynności przekraczającej zakres zwykłego zarządu majątkiem dziecka małoletniego;
6. określenie we wniosku tego o co wnosimy;
7. uzasadnienie wniosku;
8. własnoręczny podpis wnioskodawcy;
9. załączniki (odpis wniosku, skrócony odpis aktu urodzenia małoletniego dziecka, skrócony odpis aktu zgonu zmarłej, kopie wezwań do zapłaty kierowanych do zmarłej).

Adwokat Anna Błach
Kancelaria Prawna w Warszawie