Zachowek – komu się należy?
Prawo do zachowku powstaje gdy zmarły sporządził testament i powołał do dziedziczenia osoby spoza kręgu najbliższych lub tylko niektórych z nich. Dzieciom, małżonkowi, a także rodzicom zmarłego należy się po nim zachowek. Rodzicom jednak tylko jeśli zmarły nie zostawił potomstwa.
Przykład: Adam N. w testamencie przekazał swój majątek konkubinie. Żyją jego dzieci i rodzice. W takiej sytuacji roszczenie o zachowek przeciwko konkubinie przysługuje dzieciom Adama N. Rodzice jego nie mają prawa do zachowku. Zmarły nie jest w stanie całkowicie pozbawić najbliższych praw do swego majątku. Tylko wyjątkowo spadkodawca może w testamencie pozbawić danego spadkobiercę także zachowku – jeśli go wydziedziczy. Muszą być jednak ku temu bardzo ważne powody, zawinione przez niedoszłego spadkobiercę.
Uprawnionemu należy się tytułem zachowku połowa tego, co dostałby w spadku, gdyby zmarły nie pozostawił testamentu. Jeśli natomiast uprawniony do zachowku jest małoletni albo trwale niezdolny do pracy, zachowek wynosi 2/3 jego udziału spadkowego. Otrzymują oni wyłącznie pieniężną rekompensatę, nie mogą dochodzić wydania określonej rzeczy należącej do masy spadkowej.
Wypłaty zachowku może żądać nie tylko osoba najbliższa w ogóle nie uwzględniona w testamencie, ale także jeśli to, co zapisał jej zmarły, jest warte mniej niż przysługujący jej zachowek, a nie otrzymała wcześniej rekompensaty w formie darowizny.
Niekiedy zmarły już za swojego życia daruje cały swój majątek np. wnukom. Osobom najbliższym, które zgodnie z kodeksem cywilnym powinny dziedziczyć, nie pozostaje już nic. Wtedy mogą domagać się one zachowku od osoby obdarowanej.
Nie można odmówić zapłaty zachowku. Jeśli uprawniony nie może otrzymać od spadkobiercy należnego zachowku może dochodzić go na drodze sądowej. Uprawniony do zachowku musi jednak pozwać spadkobierców o zapłatę w sądzie właściwym ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania zmarłego. Należy jednak pamiętać, że roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się po upływie trzech lat od ogłoszenia testamentu.
Adwokat Anna Błach
Kancelaria Prawna w Warszawie