Zachowek – dziedziczenie roszczenia

Coraz więcej osób decyduje się dochodzić swoich praw z tytułu zachowku. Może zdarzyć się, że uprawniony do zachowku sam umrze, zanim zdecyduje się na podjęcie odpowiednich działań. Wtedy zachowek może przepaść.

Zgodnie kodeksem cywilnym zachowkiem jest przysługująca zstępnym (dzieciom, wnukom itd.), małżonkowi oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy, część (1/2 lub 2/3) wartości udziału spadkowego, który by im przypadł przy dziedziczeniu ustawowym. Przy czym, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu, przysługuje mu przeciwko spadkobiercy testamentowemu (względnie obdarowanemu przez spadkodawcę) roszczenie o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia.

Ponieważ termin przedawnienia roszczenia o zachowek nie jest krótki i wynosi zasadniczo aż 5 lata, licząc od daty ogłoszenia testamentu, może zdarzyć się tak, że uprawniony do zachowku po spadkodawcy sam umrze, zanim zdecyduje się na podjęcie odpowiednich działań. Wówczas jednak roszczenie o zachowek należny zmarłemu po pierwszym spadkodawcy nie zawsze przepada – mogą go skutecznie dochodzić niektórzy spadkobiercy uprawnionego.

Roszczenia z tytułu zachowku przechodzą na spadkobiercę osoby uprawnionej do zachowku tylko wtedy, gdy spadkobierca ten należy do osób uprawnionych do zachowku po pierwszym spadkodawcy (np. dzieci zmarłego uprawnionego do zachowku).

Okoliczność tę, w tym kwestię ograniczonego kręgu uprawnionych do dziedziczenia roszczenia o zachowek, potwierdził ostatnio Sąd Najwyższy, który w wyroku z dnia 28 kwietnia 2010 r. uznał, że roszczenie o zachowek przysługujące zmarłemu uprawnionemu po pierwszym spadkodawcy nie może przejść na jego żonę, albowiem nie należy ona do kręgu uprawnionych do zachowku po tym spadkodawcy.

Nie mają prawa do żądania zachowku:

• małżonek, gdy spadkodawca wystąpił o rozwód z winy tego małżonka,
• osoba, która na mocy umowy zrzekła się dziedziczenia,
• osoba, która odrzuciła spadek,
• osoba, która została uznana za niegodną,
• osoba, która została wydziedziczona.